|
Tr�
thức v� độc t�i
Đọc lịch sử c�c chế độ độc t�i, từ độc t�i ph�t x�t
với những Hitler v� Mussolini đến độc t�i cộng sản
với những Stalin, Mao Trạch Đ�ng, Pol Pot, Nicolae
Ceauşescu, v� Kim Ch�nh Nhật (b�y giờ l� Kim Ch�nh
�n) hay độc t�i qu�n phiệt với những Saddam Hussein,
Muammar Gaddafi, Robert Mugabe�ch�ng ta kh�ng thể
kh�ng ngạc nhi�n.
C� rất nhiều điều để ngạc nhi�n.
Thứ nhất,
tất cả c�c t�n độc t�i, dưới nhiều nh�n hiệu kh�c
nhau, đều v� c�ng tham lam v� độc �c. Ch�ng th�u t�m
to�n bộ quyền lực trong tay v� với quyền lực v� tận
ấy, giết v� số người, từ những kẻ th� thực sự đến
những kẻ th� tưởng tượng, trong đ� phần lớn l� ch�nh
d�n ch�ng ở nước ch�ng.
Thứ hai,
tất cả đều mắc bệnh huyễn tưởng, tự xem vị thế v�
quyền lực của m�nh như một thứ g� thuộc về thi�n
mệnh; v� v� thi�n mệnh, ch�ng nằm ngo�i hoặc nằm
tr�n kh�ng những luật ph�p m� c�n cả c�c nguy�n tắc
đạo l� th�ng thường của con người. Giết người, thậm
ch�, giết v� số người, với người kh�c, l� tội �c;
với ch�ng, l� thi�ng li�ng v� cao cả.
Thứ ba,
v� căn bệnh huyễn tưởng ấy, rất nhiều nh� độc t�i
trở th�nh lố bịch, kh�ng kh�c những t�n hề.
Ceauşescu tự xưng m�nh l� �Thi�n t�i của v�ng
Carparthians�, một v�ng n�i rộng lớn ở Trung �u, k�o
d�i từ Slovakia qua miền Nam Ba Lan, miền T�y
Ukraine đến tận ph�a Đ�ng Bắc của Romania. C�n vợ
của �ng, Elena, người được cử l�m Ph� Thủ tướng, th�
được tuy�n truyền như một �Quốc mẫu�, một nh� khoa
học vĩ đại (d� b� thực sự bỏ học từ năm 14 tuổi, v�
tất cả c�c c�i gọi l� �c�ng tr�nh khoa học�, kể cả
luận �n tiến sĩ của b�, đều do người kh�c viết).
Rafael Trujillo, nh� độc t�i ở Dominican Republic từ
1930 đến 1938 v� từ 1942 đến 1952 th� tự xem m�nh l�
Thượng đế. �ng ta ra lệnh cho mọi nh� thờ trong nước
phải khắc c�u �Ch�a ở tr�n Trời, Trujillo ở dưới
Thế� (God in Heaven, Trujillo on Earth) v� mọi bảng
xe đều khắc c�u �Trujillo vạn tuế�. Francisco Macias
Nguema, nh� độc t�i ở Equatorial Guinea từ năm 1968
đến 1979 cũng thế. Cũng tự xưng m�nh l� Thượng đế.
Dưới thời �ng, biểu ngữ ch�nh trong nước ghi �Kh�ng
c� Thượng đế n�o kh�c ngo�i Macias Nguema�.
Saparmurat Niyazov, Tổng thống xứ Turkmenistan từ
năm 1990 đến 2006 th� ra lệnh đổi t�n 12 th�ng trong
năm theo t�n �ng v� người th�n trong gia đ�nh của
�ng. �ng cũng viết s�ch v� ra lệnh bất cứ người d�n
n�o, để được thi lấy bằng l�i xe, cũng phải thuộc
l�ng nguy�n cả cuốn s�ch của �ng.
Thứ tư, tất
cả đều giả dối, đều sử dụng v� số huyền thoại l�o
kho�t để biến m�nh th�nh thần tượng, th�nh những
l�nh tụ anh minh, đầy viễn kiến, mở ra những ch�n
trời mới cho đất nước hoặc cho cả nh�n loại. Những
huyền thoại ấy nhiều khi rất ng�y ng�,
v� dụ chuyện Kim Ch�nh Nhật điều khiển
đội tuyển b�ng đ� Bắc Triều Ti�n trong giải World
Cup 2010 bằng c�ch chỉ dẫn từng đường đi nước bước
trong suốt trận đấu cho huấn luyện vi�n Kim Jong-Hun
qua một chiếc điện thoại di động v� h�nh!
Nhưng cả bốn điều �đ�ng ngạc nhi�n� tr�n đều kh�ng
đ�ng ngạc nhi�n bằng hai điều n�y:
Một, mặc d� tham lam,
độc �c, mắc bệnh huyễn tưởng v� giả dối như vậy,
những t�n độc t�i ấy lại cầm quyền, hơn nữa, cầm
quyền một c�ch tuyệt đối, trong thời gian rất d�i,
c� khi cả đời hoặc nhiều đời, hết đời con đến đời
ch�u, chắt.
Hai, d� đầy khuyết điểm như vậy,
những t�n độc t�i ấy vẫn được nhiều người, kể cả
giới tr� thức, thậm ch� l� tr� thức xuất sắc ở T�y
phương, ngưỡng mộ v� hết sức b�nh vực cũng như g�p
phần tuy�n truyền cho ch�ng một c�ch nhiệt t�nh.
Trong hai điều tr�n, điều thứ hai quan trọng hơn.
Giải th�ch điều thứ nhất, người ta c� thể n�i: Bởi
c�c nh� độc t�i đ� x�y dựng được một bộ m�y tuy�n
truyền hữu hiệu đủ để nhồi sọ tất cả mọi người v�
một bộ m�y quyền lực mạnh mẽ đủ để nghiền n�t bất cứ
người n�o d�m chống đối. Nhưng kh�ng c� một bộ m�y
x� hội v� ch�nh trị n�o c� thể tồn tại độc lập. Vấn
đề ch�nh l� ở con người, tức ở kh�a cạnh thứ hai,
ch�ng ta vừa n�u ở tr�n: Tại sao người ta lại khiếp
sợ v� ngưỡng mộ c�c t�n độc t�i đến như vậy? Tại sao
người ta lại để cho c�c t�n độc t�i dễ d�ng lừa dối
m�nh đến như vậy?
Tr�n thế giới, cũng c� nhiều người từng ngạc nhi�n
như vậy. C� thời, những kẻ như Hitler, Mussolini,
Lenin, Stalin, Mao Trạch Đ�ng, Fidel Castro, thậm
ch�, Kim Ch�nh Nhật đ� trở th�nh thần tượng của
nhiều tr� thức v� văn nghệ sĩ T�y phương. Đạo diễn
Oliver Stone khen Fidel Castro l� một kẻ �rất vị tha
v� đạo đức. Một trong những người kh�n ngoan nhất
tr�n thế giới.� Một đạo diễn kh�c, Steven Spielberg,
cho �gặp
gỡ Fidel Castro l� t�m giờ quan trong
nhất� trong cuộc đời của �ng.
Trước đ�, ở �, Gabriele D�Annunzio, một nh� thơ lớn,
cũng như nhiều nh� thơ thuộc trường ph�i Vị Lai
kh�c, từng l� những kẻ ủng hộ nhiệt th�nh Mussolini.
Ở Đức, Hitler kh�ng thiếu người ngưỡng mộ, kể cả một
trong những triết gia lớn nhất của thế kỷ,
Heidegger, một trong những họa sĩ lớn nhất của thế
kỷ, Salvador Dali, một trong những nh� thơ lớn nhất
của thế kỷ, Ezra Pound. Nh� văn Na Uy từng đoạt giải
Nobel năm 1920, Knut Hamsun, cũng rất ủng hộ Hitler.
Đối với c�c nh� độc t�i cộng sản, số tr� thức ngưỡng
mộ nhiều hơn hẳn. Nh� văn Anh George Bernard Shaw
(1856-1950) suốt đời ủng hộ Lenin, Stalin, v� cả
Hitler nữa. Cả Andre Gide v� Doris Lessing đều từng
ủng hộ Stalin tuy cả hai, sau đ�, tự nhận l� m�nh
lầm. Picasso, Bertolt Brecht, Pablo Neruda,
W.E.B. Du Bois, Graham Greene, v.v. cũng đều ủng hộ
Stalin; trong đ�, c� người vừa ủng hộ Stalin vừa ủng
hộ Mao Trạch Đ�ng.
Jean-Paul Sartre cũng từng l� người ủng hộ Stalin v�
chế độ cộng sản rất nồng nhiệt. �ng l� t�c giả của
một c�u n�i g�y rất nhiều tai tiếng: �Mọi
kẻ chống cộng đều l� ch�� (every
anti-communist is a dog). May, sau đ�, �ng thay đổi
th�i độ. Khi qu�n đội S� Viết x�m lăng Hungary v�o
th�ng 11 năm 1956, �ng l�n �n Li�n X� kịch liệt. Sự
ph� ph�n của Sartre đối với Li�n X� c�ng mạnh mẽ hơn
nữa v�o năm 1968 khi qu�n đội X� Viết trấn �p d�n
ch�ng Czechoslovakia trong sự kiện được gọi l� �m�a
xu�n Prague�. Trước năm 1975, trong chiến
tranh Việt Nam, �ng l� người t�ch cực ủng hộ miền
Bắc v�
l�n �n Mỹ một c�ch
gay gắt. Sau năm 1975, chứng kiến
thảm cảnh của người Việt Nam vượt biển, �ng lại l�n
tiếng ph� ph�n ch�nh quyền Việt Nam v� k�u gọi ch�nh
phủ Ph�p
cứu gi�p người tị
nạn.
Ch�ng ta lại phải tự hỏi: Tại sao nhiều người tr�
thức lại dễ d�ng bị c�c nh� độc t�i lừa bịp đến như
vậy? Tại sao họ lại nhẹ dạ v� cả tin đến như vậy?
Nhớ, trước đ�y, trong những lần về Việt Nam, t�i gặp
kh� nhiều văn nghệ sĩ v� tr� thức ở miền Bắc. Nhiều
người kể lại, trước phong tr�o đổi mới, đặc biệt,
trước năm 1975, họ gần như tuyệt đối tin tưởng v�o
giới l�nh đạo v� chế độ. Trong c�c buổi học tập
ch�nh trị v� văn h�a, họ lắng nghe c�n bộ giảng b�i
như nghe những lời th�nh ph�n. Họ cắm c�i ghi ch�p
rồi về nh�, đọc lại một c�ch th�nh k�nh. Sau n�y,
cũng theo lời họ, đọc lại c�c cuốn sổ tay cũ, họ
thấy những � kiến trong ấy rất hời hợt, thậm ch�,
ng� ngh�. Họ tự hỏi: Tại sao thời ấy họ lại xem
những � kiến ấy như những lời v�ng ngọc như vậy?
Ch�nh họ, họ cũng kh�ng biết r� c�u trả lời. Tất cả
đều cho: Đ� chỉ l� hậu quả của việc nhồi sọ.
Lại nhớ, mấy năm đầu sau 1975, một số tr� thức Việt
kiều ở Ph�p về thăm nước rồi viết b�i đăng tải tr�n
b�o ch� ở Paris. Họ khen Việt Nam kh�ng tiếc lời.
Trong l�c người Việt Nam đ�i đến xanh xao mặt mũi,
họ khen đời sống rất sung t�c. Trong l�c cả h�ng
chục ng�n người bị bắt đi cải tạo v� con c�i họ
kh�ng được v�o đại học, họ khen �ch�nh quyền c�ch
mạng� thực t�m h�a giải, kh�ng c� bất cứ một ch�nh
s�ch kỳ thị n�o đối với những người thuộc chế độ cũ
trước đ�. Trong l�c cả h�ng triệu người bất chấp
nguy hiểm t�m c�ch vượt bi�n t�m tự do, họ cho Việt
Nam l� một quốc gia d�n chủ v� ao ước một ng�y n�o
đ� được về nước sống hẳn (d� tr�n thực tế, kh�ng bao
giờ họ về cả!)
Tr� thức trong nước bị nhồi sọ. Nhưng c�n tr� thức
ngo�i nước th� sao?
Trong l�c loay hoay t�m c�ch trả lời cho c�u hỏi ấy,
cũng như c�u hỏi về sự nhẹ dạ v� cả tin của tr� thức
thế giới n�i chung, tự dưng t�i nhớ đến mấy c�u thơ
của Nguyễn Quốc Ch�nh trong b�i �Tao
l� đứa b� ngoẻo tr�n lưng Linda L��:
�C� 3 thứ kh�ng thể kết hợp với nhau nổi. Đ� l�:
Th�ng minh, lương thiện & cộng sản.
Một người th�ng minh & lương thiện th� kh�ng thể
cộng sản,
Một người th�ng minh m� cộng sản th� kh�ng thể lương
thiện, &
Một người lương thiện m� cộng sản th� chắc chắn
kh�ng th�ng minh.�
Những c�u thơ ấy �m ảnh t�i đến độ t�i kh�ng thể
nghĩ tiếp được nữa.
Đ�nh d�ng ch�ng thay cho lời kết luận của b�i viết.
Nguyễn Hưng Quốc
http://www.voatiengviet.com/content/tri-thuc-va-doc-tai/1642688.html |
