Trần Hưng Đạo

Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn , 1228- 1300 l� danh tướng thời nh� Trần v� cũng l� danh tướng trong lịch sử Việt Nam, c� c�ng lớn trong ba lần kh�ng chiến chống Nguy�n M�ng. Ng�i l� t�c giả của bộ Binh thư yếu lược (hay Binh gia diệu l� yếu lược),

Hịch Tướng Sĩ v� Vạn Kiếp t�ng b� truyền thư (đ� thất lạc). Ng�i c�n được người d�n Việt t�n s�ng như bậc th�nh, n�n c�n được gọi l� Đức th�nh Trần.

TH�N THẾ

Ng�i t�n thật l� Trần Quốc Tuấn , sinh năm 1228 , l� con trai của

An Sinh vương Trần Liễu, ch�u gọi vua Trần Th�i T�ng bằng ch�,

sinh tại Kiếp Bạc, x� Hưng Đạo, huyện Ch� Linh, tỉnh Hải Dương,

nguy�n qu�n ở l�ng Tức Mặc, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định.

Ng�i vốn c� t�i qu�n sự, lại l� t�n thất nh� Trần, do đ� trong cả 3 lần qu�n Nguy�n - M�ng tấn c�ng Đại Việt, Ng�i đều được vua Trần cử l�m tướng chống trận. Đặc biệt ở kh�ng chiến chống Nguy�n - M�ng lần thứ 2 v� thứ 3, Ng�i được vua Trần Nh�n T�ng phong l�m Tiết chế c�c đạo qu�n thủy bộ. Dưới t�i l�nh đạo của Ng�i, qu�n d�n Đại Việt chiến thắng ở Chương Dương, H�m Tử, Vạn Kiếp, Bạch Đằng, đuổi qu�n Nguy�n - M�ng ra khỏi đất nước.

Sau khi kh�ng chiến chống Nguy�n - M�ng lần thứ 3 th�nh c�ng. Đất nước thanh b�nh Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn lui về sống ở Vạn Kiếp. Ng�i đ� dựa v�o địa thế v�ng Vạn Kiếp m� Kiếp Bạc l� trung t�m để lập phủ đệ v� qu�n doanh l�m ph�ng tuyến chiến lược giữ mặt Đ�ng Bắc của Tổ Quốc. Ng�i c�n cho trồng c�c loại c�y thuốc để chữa bệnh cho binh sĩ v� nh�n d�n trong v�ng. Ng�i Mất v�o Mu� thu th�ng 8, ng�y 20 năm Canh t�, Hưng Long thứ 8, tức ng�y 5-9-1300 . Theo lời dặn, thi h�i Ng�i được hoả t�ng thu v�o b�nh đồng v� ch�n trong vườn An Lạc, giữa c�nh rừng An Sinh miền Đ�ng Bắc, kh�ng x�y lăng mộ. Sau khi Ng�i mất triều đ�nh phong tặng l� Th�i sư Thượng Phụ quốc c�ng Tiết chế Nh�n V� Hưng Đạo Vương. Nh�n d�n v� c�ng thương tiếc người anh h�ng d�n tộc đ� c� c�ng lao to lớn trong cuộc kh�ng chiến chống x�m lược Nguy�n M�ng bảo vệ to�n vẹn l�nh thổ v� độc lập d�n tộc n�n lập đền thờ Ng�i tr�n nền Vương phủ gọi l� đền Kiếp Bạc. D�n ta k�nh trọng t�n vinh Ng�i l� Đức Th�nh Hưng Đạo Đại Vương . D�n Việt Nam lập đền thờ Đức Th�nh Trần ở nhiều nơi trong cũng như ngo�i Nước.

Chiến tranh Nguy�n M�ng-Đại Việt lần 3

Ngay sau khi bại trận về nước năm 1285, qu�n Nguy�n chỉnh đốn qu�n ngũ, bổ sung lực lượng, đ�ng t�u chiến, huy động lương thực để trở lại đ�nh Đại Việt lần thứ ba. Cuộc chiến lần n�y k�o d�i khoảng gần 4 th�ng, từ cuối th�ng 12 năm 1287 đến cuối th�ng 4 năm 1288. Qu�n Nguy�n chia l�m 3 c�nh v�o Đại Việt từ V�n Nam, từ Quảng T�y v� từ Quảng Đ�ng (theo đường biển) v�o Đại Việt.

Giống như 2 lần trước, qu�n Nguy�n mau ch�ng đ�nh tan qu�n Đại Việt cả tr�n bộ lẫn tr�n biển, nhưng lại chịu một tổn thất quan trọng, đ� l� lương thực chuy�n chở bằng t�u biển bị mất hết v� bị c�c đơn vị của Trần Kh�nh Dư tấn c�ng ở V�n Đồn, v� b�o biển, v� đi lạc. Qu�n Nguy�n tập trung ở Vạn Kiếp v� đ�nh rộng ra xung quanh, chiếm được Thăng Long, nhưng lại bị đ�i giống như hai lần trước.

Kh�c với 2 lần trước, lần nay qu�n Đại Việt kh�ng huy động lực lượng lớn chặn đ�nh qu�n Nguy�n từ đầu, m� chỉ đ�nh c� t�nh k�m ch�n. Bộ chỉ huy v� phần lớn lực lượng Đại Việt r�t về v�ng Đồ Sơn, Hải Ph�ng, từ đ� tổ chức c�c cuộc tấn c�ng v�o căn cứ Vạn Kiếp v� đ�nh thủy qu�n Nguy�n.

V� đ�i v� c� nguy cơ bị đối phương chia cắt, qu�n Nguy�n bỏ Thăng Long r�t về Vạn Kiếp, rồi chủ động r�t lui d� qu�n Đại Việt chưa phản c�ng lớn. C�nh thủy qu�n của Nguy�n đ� bị ti�u diệt ho�n to�n tại s�ng Bạch Đằng khi định r�t ra biển. C�c c�nh lục qu�n Nguy�n khi đi qua Bắc Giang v� Lạng Sơn đ� bị qu�n Đại Việt tấn c�ng dữ dội.

Trận Bạch Đằng 1288

Khi � M� Nhi dẫn đo�n thuyền tiến v�o s�ng Bạch Đằng nh�n l�c nước lớn, thủy qu�n nh� Trần tr�n ra giao chiến, rồi giả thua chạy v�o s�u b�n trong. � M� Nhi tr�ng kế kh�ch tướng n�n th�c qu�n ra nghinh chiến, c�c tướng Ph�n Tham Ch�nh, Hoạch Phong cũng ra tiếp ứng. Khi thuyền qu�n Nguy�n đ� v�o s�u b�n trong s�ng Bạch Đằng, tướng Nguyễn Kho�i dẫn c�c qu�n Th�nh Dực ra khi�u chiến v� nhử qu�n Nguy�n tiến s�u v�o kh�c s�ng đ� đ�ng cọc, trong khi qu�n Trần đợi cho thủy triều xuống mới quay thuyền lại v� đ�nh thẳng v�o đội h�nh địch.

Thủy qu�n Đại Việt từ Hải Đ�ng - V�n Tr� từ c�c ph�a Điền C�ng, Gia Đước, s�ng Th�i, s�ng Gi� nhanh ch�ng tiến ra s�ng Bạch Đằng, với h�ng trăm chiến thuyền c�ng qu�n l�nh c�c lộ d�n ra tr�n s�ng v� dựa v�o Ghềnh Cốc th�nh một dải thuyền chặn đầu thuyền địch ngang tr�n s�ng. Trong l�c thủy chiến đang diễn ra dữ dội th� đo�n chiến thuyền của hai vua Trần đ�ng ở v�ng Hiệp Sơn (Kinh M�n, Hải Dương) b�n bờ s�ng Gi�p (s�ng Kinh Thần, v�ng Kinh M�n, Hải Dương) l�m nhiệm vụ đ�nh cầm chừng v� cản bước tiến của địch, cũng tấn c�ng từ ph�a sau khiến qu�n Nguy�n c�ng l�ng t�ng v� tổn thất rất nặng. Bị tấn c�ng tới tấp tr�n s�ng, một số c�nh qu�n Nguy�n bỏ thuyền chạy l�n bờ s�ng b�n tr�i của Y�n Hưng để t�m đường trốn tho�t, nhưng vừa l�n tới bờ họ lại rơi v�o ổ phục k�ch của qu�n Trần, bị chặn đ�nh kịch liệt. Trời về chiều khi giao tranh sắp kết th�c, � M� Nhi c�ng với binh l�nh dưới quyền chống cự tuyệt vọng trước sự tấn c�ng của qu�n Trần, v� qu�n Nguy�n của Tho�t Hoan kh�ng tới cứu viện, n�n đạo qu�n n�y ho�n to�n bị qu�n Trần ti�u diệt. Theo Nguy�n sử, truyện của Ph�n Tiếp ch�p rằng kịch chiến xảy ra từ giờ m�o đến giờ dậu, tức l� từ s�ng k�o d�i đến chiều tối mới kết th�c. Nguy�n Sử c� ch�p về tướng Nguy�n Ph�n Tiếp: "Tiếp c�ng � M� Nhi đem qu�n thủy trở về, bị giặc đ�n chặn. Triều s�ng Bạch Đằng xuống, thuyền Tiếp mắc cạn. Thuyền giặc dồn về nhiều, t�n bắn như mưa. Tiếp hết sức đ�nh từ giờ m�o đến giờ dậu. Tiếp bị s�ng bắn, rớt xuống nước. Giặc m�c l�n bắt, d�ng thuốc độc giết". S�ng Bạch Đằng nước r�ng, tức nước lớn rất nhanh m� nước r�t cũng mạnh, n�n khi nước r�t thuyền của qu�n Nguy�n bị cọc gỗ đ�m tr�ng, lật đỗ, qu�n Nguy�n chết đuối hoặc bị giết v� số.

Qu�n nh� Trần đại thắng, bắt được hơn 400 chiến thuyền, tướng Đỗ H�nh bắt được tướng nguy�n l� T�ch Lệ Cơ v� � M� Nhi d�ng l�n Thượng ho�ng Trần Th�nh T�ng, tướng Nguy�n l� Ph�n Tiếp bị bắt sống, rồi bị bệnh chết. C�nh thủy qu�n của qu�n Nguy�n ho�n to�n bị ti�u diệt.

Hịch Tướng Sĩ

Dụ chư tỳ tướng hịch văn , thường được gọi l� Hịch Tướng Sĩ, l� b�i hịch của Trần Hưng Đạo. Dưới đ�y l� nguy�n bản v� phi�n-�m của Trần Trọng Kim trong "Việt Nam Sử Lược"Tập I, Trần Trọng Kim, Nxb Đại Nam, S�i G�n, 1964.

Ta thường nghe chuyện: Kỷ T�n liều th�n chịu chết thay cho vua Cao-đế; Do Vu lấy m�nh đỡ ngọn gi�o cho vua Chi�u-vượng; Dư Nhượng nuốt than để b�o th� cho chủ; Th�n Kho�i chặt tay để cứu nạn cho nước; K�nh Đức l� một chức quan c�n nhỏ, m� liều th�n cứu vua Th�i-t�ng được tho�t v�ng v�y; Kiểu Khanh l� một bề t�i ở xa, m� kể tội mắng thằng Lộc Sơn l� qu�n nghịch-tặc. C�c bậc trung-thần nghĩa-sĩ ng�y xưa, bỏ m�nh v� nước, đời n�o kh�ng c�? Giả-sử mấy người ấy cũng cứ bo bo theo lối thường t�nh, chết gi� ở x� nh� th� sao cho lưu danh sử-s�ch đến ngh�n mu�n đời như thế được?

Nay c�c ngươi vốn d�ng vũ-tướng, kh�ng hiểu văn-nghĩa, nghe những chuyện cổ-t�ch ấy, nửa tin nửa ngờ, ta kh�ng n�i l�m g� nữa; ta h�y đem chuyện đời Tống, Nguy�n mới rồi m� n�i: Vương c�ng Ki�n l� người thế n�o? Tỳ-tướng của Vương c�ng Ki�n l� Nguyễn văn Lập lại l� người thế n�o, m� giữ một th�nh Điếu-ngư nhỏ mọn, chống với qu�n M�ng-kha kể h�ng trăm vạn, khiến cho d�n sự nh� Tống, đến nay c�n đội ơn s�u. Đường ngột Ngại l� người như thế n�o? Tỳ-tướng của Đường ngột Ngại l� X�ch tu Tư lại l� người thế n�o, m� x�ng v�o chỗ lam-chướng xa x�i, đ�nh được qu�n Nam-chiếu trong v�i ba tuần, khiến cho qu�n-trướng đời Nguy�n đến nay c�n lưu tiếng tốt. Huống chi ta c�ng c�c ngươi sinh ở đời nhiễu-nhương, gặp phải buổi gian-nan n�y, tr�ng thấy những ngụy-sứ đi lại rầm-rập ngo�i đường, uốn lưỡi c� diều m� xỉ-mắng triều-đ�nh, đem th�n d� ch� m� bắt-nạt tổ-phụ, lại cậy thế Hốt tất Liệt m� đ�i ngọc-lụa, ỷ thế V�n-nam-vương để v�t bạc v�ng; của kho c� hạn, l�ng tham kh�ng c�ng, kh�c n�o như đem thịt m� nu�i hổ đ�i, giữ sao cho khỏi tai-vạ về sau!

Ta đ�y, ng�y th� qu�n ăn, đ�m th� qu�n ngủ, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đ�a, chỉ căm-tức rằng chưa được sả thịt lột da của qu�n giặc, dẫu th�n n�y phơi ngo�i nội cỏ, x�c n�y g�i trong da ngựa, th� cũng đ�nh l�ng. C�c ngươi ở c�ng ta coi giữ binh-quyền, cũng đ� l�u ng�y, kh�ng c� �o th� ta cho �o, kh�ng c� ăn th� ta cho ăn, quan c�n nhỏ th� ta thăng thưởng, lương c� �t th� ta tăng cấp, đi thủy th� ta cho thuyền, đi bộ th� ta cho ngựa, l�c hoạn-nạn th� c�ng nhau sống chết, l�c nh�n-hạ th� c�ng nhau vui cười, những c�ch cư-xử so với Vương c�ng Ki�n, Đường ngột Ngại ng�y xưa cũng chẳng k�m g�.

Nay c�c ngươi tr�ng thấy chủ nhục m� kh�ng biết lo, tr�ng thấy quốc-sỉ m� kh�ng biết thẹn, th�n l�m tướng phải hầu giặc, m� kh�ng biết tức, tai nghe nhạc để hiến ngụy sứ, m� kh�ng biết căm; hoặc lấy việc chọi g� l�m vui-đ�a, hoặc lấy việc đ�nh bạc l�m ti�u-khiển, hoặc vui th� về vườn ruộng, hoặc quyến-luyến về vợ con, hoặc nghĩ về lợi ri�ng m� qu�n việc nước, hoặc ham về săn-bắn m� qu�n việc binh, hoặc th�ch rượu ngon, hoặc m� tiếng h�t. Nếu c� giặc đến, th� cựa g� trống sao cho đ�m thủng được �o-gi�p; mẹo cờ-bạc sao cho d�ng nổi được qu�n-mưu; dẫu rằng ruộng lắm vườn nhiều, th�n ấy ngh�n v�ng kh�n chuộc; vả lại vợ b�u con d�u, nước n�y trăm sự nghĩ sao; tiền-của đ�u m� mua cho được đầu giặc; ch� săn ấy th� địch sao nổi qu�n th�; ch�n rượu ngon kh�ng l�m được cho giặc say chết, tiếng h�t hay kh�ng l�m được cho giặc điếc tai; khi bấy giờ chẳng những l� th�i-ấp của ta kh�ng c�n, m� bổng-lộc của c�c ngươi cũng hết; chẳng những l� gia-quyến của ta bị đuổi, m� vợ con của c�c ngươi cũng nguy; chẳng những l� ta chịu nhục b�y giờ, m� trăm năm về sau, tiếng xấu h�y c�n m�i m�i; m� gia-thanh của c�c ngươi cũng chẳng khỏi mang tiếng nhục, đến l�c bấy giờ c�c ngươi dẫu muốn vui-vẻ, phỏng c� được hay kh�ng?

Nay ta bảo thật c�c ngươi: n�n cẩn-thận như nơi củi lửa, n�n giữ-g�n như kẻ h�p canh, dạy-bảo qu�n-sĩ, luyện-tập cung t�n, khiến cho người n�o cũng c� sức khỏe như B�ng M�ng v� Hậu Nghệ, th� mới c� thể dẹp tan được qu�n giặc, m� lập n�n được c�ng-danh. Chẳng những l� th�i-ấp ta được vững bền, m� c�c ngươi cũng đều được hưởng bổng-lộc; chẳng những l� gia-quyến của ta được y�n-ổn, m� c�c ngươi cũng đều được vui với vợ con, chẳng những l� ti�n-nh�n ta được vẻ-vang, m� c�c ngươi cũng được phụng-thờ tổ-phụ, trăm năm vinh-hiển; chẳng những l� một m�nh ta được sung-sướng, m� c�c ngươi cũng được lưu-truyền sử s�ch, ngh�n đời thơm-tho; đến bấy giờ c�c ngươi dầu kh�ng vui-vẻ, cũng tự khắc được vui-vẻ.

Nay ta soạn hết c�c binh-ph�p của c�c nh� danh-gia hợp lại l�m một quyển gọi l� � Binh-thư yếu-lược �. Nếu c�c ngươi biết chuy�n-tập s�ch n�y, theo lời dạy-bảo, th� mới phải đạo thần-tử; nhược bằng khinh bỏ s�ch n�y, tr�i lời dạy-bảo, th� tức l� kẻ nghịch-th�.