T�i chẳng cần bất cứ sự l�nh đạo n�o

                                                                                                                                                                                                                                                                            Ti�u Dao Bảo Cự

                                                                                                                                                                                                                                                                                                        Phạm Thị Ho�i thực hiện

Phạm Thị Ho�i: Thưa �ng Ti�u Dao Bảo Cự, khi c�n l� đảng vi�n, �ng trải nghiệm sự l�nh đạo của Đảng như thế n�o?

Ti�u Dao Bảo Cự: T�i v�o Đảng ở Miền Nam trước năm 1975 (l�c đ� c� t�n l� Đảng Nh�n d�n C�ch mạng Việt Nam tức Đảng Cộng sản ở Miền Nam) trong một t�nh thế ho�n to�n kh�c với Miền Bắc hoặc cả nước sau 1975. L�c đ� ch�ng t�i kh�ng quan t�m v� n�i g� đến việc x�y dựng chủ nghĩa x� hội, chỉ c� đọc qua đ�i ch�t l� thuyết về chủ nghĩa cộng sản, quan trọng l� nghi�n cứu 5 bước c�ng t�c vận động quần ch�ng v� tập trung cho mục ti�u chống sự can thiệp của Mỹ, chấm dứt chiến tranh v� lập lại h�a b�nh.

Trước 75, trong một chi bộ b� mật, ch�ng t�i chỉ được qu�n triệt c�c nhiệm vụ chiến lược v� c�ng nhau trao đổi, b�n bạc những việc cần l�m một c�ch cụ thể, s�ng tạo giữa những người đồng ch� hướng, c�ng l� tưởng. Ngay sau 1975, những cuộc họp của Đảng đ� được mở rộng, c�ng khai, nghe qu�n triệt c�c nghị quyết của trung ương v� trao đổi một c�ch tương đối d�n chủ, cởi mở những việc cần l�m. Giữa c�c đảng vi�n, phần lớn từ trong rừng ra v� đảng vi�n tại chỗ, ngo�i t�nh đồng ch� c�n coi nhau như trong một gia đ�nh lớn, thường gọi nhau l� anh � em, ch� � ch�u t�y theo tuổi t�c, một c�ch th�n �i v� ch�n t�nh. Về sau nữa, c�c nghị quyết của trung ương c� t�nh c�ch b�i bản v� chi tiết hơn, c�c địa phương chỉ rập khu�n, �t s�ng tạo.

Dần dần, nghị quyết của Đảng v� thực tế cuộc sống ng�y c�ng xa c�ch. T�i l� một trong số rất �t đảng vi�n n�u thắc mắc trong khi những người kh�c chỉ biết �qu�n triệt�. Cho tới một l�c t�i thấy sự l�nh đạo của Đảng đ� kh�c biệt qu� xa với l� tưởng v� ho�i vọng của m�nh, t�i bắt đầu phản b�c, chống đối n�n cuối c�ng bị khai trừ. Đảng v� t�i đ� kh�ng c�n đi chung đường.

Phạm Thị Ho�i: Từ khi bị khai trừ khỏi Đảng, �ng c� thấy m�nh trở th�nh một con người kh�c kh�ng?

Ti�u Dao Bảo Cự: Cuối năm 1988, B�i Minh Quốc v� t�i ở Hội Văn nghệ L�m Đồng tổ chức chuyến đi xuy�n Việt đ�i tự do s�ng t�c, b�o ch�, xuất bản v� đổi mới thực sự, c� nh� thơ Hữu Loan c�ng đi. Tr�n đường từ H� Nội về Đ� Lạt, t�i đ� viết bản dự thảo tuy�n bố ra khỏi Đảng, chung cho B�i Minh Quốc v� t�i. Anh Quốc kh�ng đồng �, anh n�i nếu cần cứ để bị khai trừ v� tiếp tục khiếu nại như một cuộc đấu tranh trong nội bộ Đảng, l�m r� đ�ng sai, tranh thủ những người tốt trong Đảng. Trong ho�n cảnh đ�, t�i kh�ng thể t�ch ra khỏi anh Quốc để l�m một m�nh v� ch�ng t�i c�ng một cảnh ngộ, c�ng một cuộc chiến đấu v� đang rất đơn độc. Cuối c�ng, sang năm 1989, cả hai đều bị khai trừ sau một cuộc đấu tranh gay gắt trong Hội Văn nghệ L�m Đồng v� nội bộ Đảng, kh�ng chỉ ở đảng bộ địa phương m� li�n quan đến tận trung ương.

Sau khi bị khai trừ Đảng, họa sĩ Lưu C�ng Nh�n l�c đ� thỉnh thoảng qua lại Hội Văn nghệ, đến thăm t�i v� ch�c mừng t�i đ� được �giải ph�ng�. �ng c�n n�i th�m, c�c anh ở trong n�y chưa hiểu biết về cộng sản, nếu c�c anh ở ngo�i Bắc trước đ�y m� l�m như vậy th� đ� t� mọt g�ng hay �giữa đường mất t�ch� rồi.

D� ở trong hay ngo�i Đảng, t�i chỉ l� t�i, kh�ng hề l� con người kh�c. T�i v�o Đảng l� tự nguyện, chấp nhận v� bị chi phối bởi những nguy�n tắc, quy định của Đảng. Khi ra khỏi Đảng, t�i kh�ng c�n những r�ng buộc đ� v� c� nhiều tự do để thể hiện con người đ�ch thực của m�nh.

Phạm Thị Ho�i: Nếu phải giải th�ch cho một người chưa bao giờ sống dưới sự l�nh đạo của Đảng hiểu được, �ng c� thể giải th�ch như thế n�o?

Ti�u Dao Bảo Cự: Đảng l�nh đạo chủ yếu th�ng qua hai phương diện, tư tưởng v� tổ chức.

Tư tưởng thể hiện qua cương lĩnh của Đảng, nghị quyết của trung ương v� c�c cấp bộ Đảng m� từng đảng vi�n phải qu�n triệt để thực hiện. Tổ chức c� quy hoạch đ�o tạo, d�n xếp, điều chuyển bộ m�y l�nh đạo c�c cấp, c�c ng�nh từ trung ương đến địa phương của Đảng, ch�nh quyền, đo�n thể một c�ch hết sức chặt chẽ. Ngo�i ra c�n c� nguy�n tắc c� nh�n phục t�ng tổ chức, địa phương phục t�ng trung ương. Phương ph�p đấu tranh ph� b�nh, tự ph� b�nh l� một phương ph�p rất c� hiệu quả để bảo đảm sự thống nhất � ch�, đo�n kết trong Đảng.

Theo cảm nhận ri�ng của t�i, v�i năm sau 1975, ở c�c đảng bộ t�i sinh hoạt, phương ph�p n�y được thực hiện tương đối tốt v� c�c đảng vi�n đấu tranh thẳng thắn, kh�ng khoan nhượng những biểu hiện sai tr�i, lệch lạc, trong tinh thần gọi l� �trị bệnh cứu người� giữa những người đồng ch�.

Về sau n�y khi đ� nắm vững quyền lực, với tư thế của một đảng cầm quyền độc t�n, lợi xen lẫn v�o quyền, đi đ�i với quyền, cấu kết quyền v� lợi bắt đầu tạo ra sự suy tho�i, sa đọa trong Đảng. Người ta kh�ng c�n d�m đấu tranh ph� b�nh, tự ph� b�nh một c�ch thẳng thắn, trong s�ng m� nể nang, dựa dẫm nhau, �lắng nghe hơi thở của l�nh đạo�, kết b� c�nh, k�n cựa hại nhau, tranh địa vị quyền lợi. D� Đảng đ� từng cảnh b�o �H�y cảnh gi�c với quyền lực� nhưng lời k�u gọi n�y kh�ng c�n gi� trị g� khi một đảng trở th�nh độc t�i to�n trị, quyền lực v� bi�n đi đ�i với lợi lộc tr�n trề trong nền kinh tế thị trường hoang d�, k�ch th�ch l�ng tham v� đ�y của con người. Sự l�nh đạo của Đảng l�c n�y trở th�nh sự khống chế của một tập đo�n thống trị cấu kết nhau trong quyền v� lợi.

Phạm Thị Ho�i: C�n với giới tr� thức, Đảng l�nh đạo họ th�ng qua c�ng cụ g�?

Ti�u Dao Bảo Cự: Cũng th�ng qua tư tưởng, tổ chức. Ngo�i cương lĩnh, nghị quyết chung c�n c� chiến lược ph�t triển của từng ng�nh do Đảng vạch ra, được triển khai trong c�c hội nghị, hội thảo chuy�n đề. Trong điều kiện gọi l� �Đảng l�nh đạo to�n diện, tuyệt đối v� triệt để� v� trong bộ m�y l�nh đạo của Đảng kh�ng c� nhiều tr� thức, sự l�nh đạo n�y đ�i khi khập khiễng, thiếu tầm, khi�n cưỡng, �p đặt. Một số h�nh ảnh được chiếu tr�n truyền h�nh l�m cho nhiều người xem cảm thấy nhục nh� khi c�c nh� tr� thức h�ng đầu của đất nước phải ngồi lắng nghe huấn thị của một c�n bộ l�nh đạo Đảng về c�c lĩnh vực chuy�n m�n m� tr�nh độ của người đ� kh�ng đ�ng l� học tr� của họ. Đ�nh rằng kh�ng c� người l�nh đạo của bất cứ quốc gia n�o, d� t�i giỏi đến đ�u, c� thể th�ng th�i về hết mọi l�nh vực, tuy nhi�n người l�nh đạo đất nước nhất định phải c� tr� tuệ cao, tầm nh�n chiến lược, l�ng hi sinh phục vụ đất nước, mới c� thể n�i cho người kh�c lắng nghe.

Phạm Thị Ho�i: �ng c� cho rằng giới tr� thức cần sự l�nh đạo đ� kh�ng?

Ti�u Dao Bảo Cự: Đặc điểm của giới tr� thức l� nặng tư duy, th�ch phản biện v� s�ng tạo. Nếu l�nh đạo đ� đưa ra định hướng cứng nhắc, r�ng buộc tr� thức th� kh�ng những kh�ng gi�p �ch cho sự ph�t triển của giới tr� thức m� c�n l�m cho họ trở n�n thui chột, xơ cứng, thậm ch� h�n nh�t, tr�o trở, gian dối để được l�ng l�nh đạo. Điều n�y đ� l�m cho sinh hoạt của giới tr� thức tr� trệ trong nhiều năm qua, tụt hậu rất xa so với c�c nước kh�c, tr�n mọi l�nh vực nghi�n cứu khoa học, gi�o dục, văn học nghệ thuật.

Phạm Thị Ho�i: V� bản th�n �ng?

Ti�u Dao Bảo Cự: Hiện nay t�i l� một người cầm b�t tự do, t�i chẳng cần bất cứ một sự l�nh đạo n�o. T�i nh�n nhận, đ�nh gi� mọi việc theo tư duy, tr� tuệ v� lương t�m của m�nh. T�i viết, d� l� ch�nh luận hay s�ng t�c văn học đều hướng về ch�n � thiện � mỹ, những gi� trị c� t�nh phổ qu�t to�n nh�n loại m� t�i c� thể thu nhận qua tri thức đ�ng t�y kim cổ. T�i kh�ng cần một l� thuyết hay sự chỉ đường của bất cứ ai.

Phạm Thị Ho�i: Sự l�nh đạo của Đảng hiện nay c� gắn với những nội dung t�ch cực hoặc cần thiết trong một lĩnh vực n�o của đời sống?

Ti�u Dao Bảo Cự: Tr�n l� thuyết, sự l�nh đạo của Đảng đề cập những vấn đề thiết yếu của đời sống nhưng v� n� chưa xứng tầm với đất nước v� thời đại, cố g� v�o những l� thuyết gi�o điều v� tư tưởng đ� lỗi thời, mục đ�ch l� giữ vững độc quyền l�nh đạo, n�n đ� l�m tr� trệ thay v� ph�t triển đất nước, phục vụ x� hội. Trong t�nh h�nh đ�, nhiều kẻ b�m v�o để mưu lợi hoặc theo đuổi những mục đ�ch c� nh�n l� điều tất yếu.

Phạm Thị Ho�i: Theo �ng, kh�ng c� sự l�nh đạo đ�, x� hội c� rơi v�o hỗn loạn, khủng hoảng kh�ng?

Ti�u Dao Bảo Cự: Theo một nghĩa rộng, bất cứ quốc gia n�o cũng cần c� sự l�nh đạo của những người cầm quyền, th�ng qua chiến lược ph�t triển quốc gia, c�c kế hoạch 5 năm, 10 năm� chứ kh�ng thể để x� hội vận h�nh một c�ch tự do, kh�ng định hướng được. Hiện nay Đảng Cộng sản Việt Nam l� đảng duy nhất cầm quyền, dĩ nhi�n Đảng tự cho m�nh quyền l�nh đạo. Ở đ�y c� hai vấn đề đặt ra:

Một l� Đảng c� xứng tầm l�nh đạo đất nước kh�ng? Kh�ng thể chỉ v� �được lịch sử giao ph� sứ mệnh� như Đảng vẫn thường tự h�o, giao một lần rồi tự cho m�nh quyền l�nh đạo m�i m�i. Điều n�y kh�ng kh�c chế độ phong kiến ng�y xưa. Ng�y trước l� �vạn tuế�, b�y giờ l� �mu�n năm�, một khi chiếm được quyền lực, những người cầm quyền đều tự coi đất nước như của ri�ng d�ng họ, đảng m�nh một c�ch vĩnh viễn. Mặt kh�c, kh�ng c� sự l�nh đạo hay l�nh đạo sai lầm đều đưa x� hội đến chỗ hỗn loạn, khủng hoảng, g�y ra nhiều tội �c, thậm ch� đưa đất nước v�o họa diệt vong như nhiều bằng chứng lịch sử nh�n loại đ� cho thấy.

Trong �Thư ngỏ gởi những người cộng sản Việt Nam� viết năm 1996 (đ� c�ng bố tr�n một số phương tiện truyền th�ng l�c đ� v� một số trang web sau n�y), gởi ban soạn thảo cương lĩnh Đại hội Đảng lần thứ VIII, trước khi đề nghị từ bỏ chủ nghĩa M�c-L�nin, chống thần th�nh h�a l�nh tụ, thực hiện tự do d�n chủ v� đa nguy�n ch�nh trị, thực sự đo�n kết v� h�a giải d�n tộc, điều đầu ti�n t�i đề cập l� trưng cầu � d�n về vai tr� l�nh đạo của Đảng Cộng sản. Trước đ� nữa, khi c�n l� đảng vi�n, t�i cũng đ� c� lần ph�t biểu điều tương tự trong một hội nghị của Đảng. Những người cầm quyền hiện nay chưa đủ bản lĩnh v� thiện � để l�m điều n�y. Đ� cũng l� một trong những l� do l�m t�i trở th�nh một trong hai người đầu ti�n bị �p dụng nghị định 31/CP về quản chế h�nh ch�nh trong 2 năm 1997 � 1999 (người kia l� B�i Minh Quốc).

Hai l� bộ m�y l�nh đạo qu� cồng kềnh, tốn k�m. Một đất nước c�n ngh�o đ�i m� c� tới 3 bộ m�y Đảng, ch�nh quyền, đo�n thể �ăn� ng�n s�ch nh� nước, chưa kể phải nu�i một lực lượng qu�n đội v� c�ng an h�ng hậu, l�m sao c� đủ tiền của để lo cho nh�n d�n, phục vụ ph�c lợi x� hội. Tinh giản bộ m�y l� điều đơn giản, qu� dễ thực hiện nhưng Đảng vẫn kh�ng l�m v� kh�ng muốn mất quyền v� lợi. Ngược lại, nh�n d�n chẳng ai muốn phải g�nh oằn lưng bộ m�y cồng kềnh nặng nề n�y bằng mồ h�i, nước mắt của m�nh.

Phạm Thị Ho�i: Theo �ng, đảng vi�n c� quyền v� c� n�n phủ nhận độc quyền l�nh đạo của Đảng kh�ng?

Ti�u Dao Bảo Cự: Đảng vi�n phải tu�n thủ điều lệ v� những nguy�n tắc, quy định của Đảng. Điều n�y được �p dụng cho bất cứ tổ chức Đảng n�o, nếu ai kh�ng muốn, đừng gia nhập Đảng. Tuy nhi�n chuyện độc quyền l�nh đạo, �tuyệt đối kh�ng chia sẻ quyền l�nh đạo cho ai kh�c� trong khi m�nh chẳng phải l� những người ưu t� nhất, cho thấy một � thức chiếm hữu hẹp h�i, v� quyền lợi ri�ng của c� nh�n v� Đảng chứ kh�ng phải v� quyền lợi của nh�n d�n, đất nước, ngược với mục đ�ch, t�n chỉ của đảng. Do đ� t�i nghĩ đảng vi�n n�o thực sự c� l� tưởng v� d�n v� nước kh�ng thể kh�ng đặt ra vấn đề n�y.

Thực tế, đa số đảng vi�n hiện nay đều gắn b� với Đảng v� qu� khứ, lợi quyền n�n d� thấy Đảng sai lầm vẫn kh�ng c�ng khai phản b�c hay c� phản b�c nhưng vẫn tiếp tục ở trong Đảng, hưởng lợi quyền do Đảng mang lại. Rất �t người từ bỏ Đảng hoặc ph� ph�n Đảng một c�ch triệt để (nhưng hiện tượng n�y đang c� xu hướng ng�y c�ng tăng). Nếu kh�ng c� nhiều đảng vi�n như thế, Đảng sẽ đi v�o tho�i tr�o trong giai đoạn gọi l� �tham quyền cố vị�, xa lạ với l� tưởng tốt đẹp m� Đảng vẫn tuy�n truyền.

Phạm Thị Ho�i: Nếu được kh�i phục đảng tịch, �ng sẽ l�m g�?

Ti�u Dao Bảo Cự: �Guồng m�y khi vận h�nh đ� đ� bẹp mọi lương tri hay lương tri kh�ng c� chỗ trong guồng m�y. Guồng m�y đ� trở n�n v� hồn theo đ� quay của n�. Mỗi người chỉ l� một bộ phận, một chi tiết, một đinh ốc. Đinh ốc n�o rơi ra như t�i sẽ bị nghiền n�t. Kh�ng c� sự phản kh�ng chống đối trong guồng m�y v� như thế sẽ l�m n� t� liệt. Chỉ c� c�ch ph� vỡ tung v� l�m lại theo cấu tr�c mới. C� phải như vậy kh�ng?

Đ�ng ra t�i kh�ng n�n v�o Đảng. T�i l� một kẻ y�u tự do, muốn tung trời lướt gi�, l�m sao c� thể ở trong một Đảng được. Đảng l� một tổ chức, một phương tiện, tập hợp sức mạnh, � ch� v� h�nh động của nhiều người để đạt đến một l� tưởng chung. Nhưng khi l� tưởng chung đ� kh�ng c�n, Đảng sẽ trở th�nh t� ngục v� l� nơi thanh to�n lẫn nhau. Đảng phải thuần nhất, nếu kh�ng Đảng sẽ mất sức mạnh d� đ� l� sức mạnh m� qu�ng. Những người l�nh đạo Đảng hiểu rất r� điều đ�.

Đảng cầm quyền lại c� th�m yếu tố quyền lực v� quyền lợi gắn kết c�c th�nh vi�n. Sau bao nhi�u tổn thất, mất m�t trong đấu tranh, kh� ai c� thể từ chối những yếu tố mới đầy hấp dẫn v� lạc th�, c� sức l�i cuốn mạnh hơn cả l� tưởng ng�y xưa. Điều n�y gi�p t�i hiểu th�m bản chất của con người v� t�nh chất của guồng m�y n�y. L� tưởng v� qu� khứ với những tủi nhục v� vinh quang đ� r�ng buộc họ v�o một tổ chức, quyền lực v� quyền lợi đ� cố kết họ trong guồng m�y.

Guồng m�y n�y dị ứng với những người v� c�ch phản ứng như t�i.�

Tr�n đ�y l� một đoạn tr�ch ở chương 3 n�i về guồng m�y trong cuốn s�ch Mảnh trời xanh tr�n thung lũng (NXB Văn Mới, Cali, Hoa Kỳ 2007), viết về suy nghĩ v� t�m trạng của t�i sau bị khai trừ Đảng. Trước đ�y t�i v�o Đảng trong một giai đoạn lịch sử đặc biệt để c�ng với những người đồng ch� hướng chiến đấu c� hiệu quả trong một tổ chức. B�y giờ mọi chuyện đ� rất kh�c, qu� kh�c ng�y trước, v� với t�nh h�nh của Đảng như đ� ph�n t�ch tr�n, t�i c�n v�o Đảng hay trở lại Đảng để l�m g�?

Phạm Thị Ho�i: �ng c� tin rằng Đảng Cộng sản Việt Nam sẽ tự chuyển m�nh th�nh một đảng d�n chủ, từ bỏ chế độ to�n trị v� c�ng c�c đảng ph�i kh�c chia sẻ tr�ch nhiệm điều h�nh đất nước?

Ti�u Dao Bảo Cự: Đảng Cộng Sản Việt Nam c� khả năng th�ch nghi rất lớn. Lịch sử Đảng cho thấy Đảng đ� nhiều lần đổi t�n, thay đổi đường hướng chiến lược để tồn tại v� ph�t triển. Đảng cũng thấy r� xu hướng hiện nay của to�n nh�n loại l� xu hướng d�n chủ, nhưng Đảng sẽ kh�ng tự nguyện chuyển h�a về ph�a d�n chủ v� như thế sẽ mất độc quyền l�nh đạo, c� nghĩa l� mất nhiều quyền lợi. Tuy nhi�n xu thế lịch sử kh�ng cho ph�p họ tiếp tục giữ m�i độc quyền. Xu thế lịch sử ở đ�y kh�ng hiểu chung chung m� l� � thức d�n chủ v� tinh thần phản kh�ng của người d�n ng�y một l�n cao, cộng với sức �p của quốc tế tr�n đường hội nhập. Đảng sẽ phải chuyển h�a nhưng tốc độ chuyển h�a t�y thuộc v�o t�c động n�i tr�n v� với sự t�nh to�n, chuẩn bị chu đ�o bằng nhiều thủ thuật, l�m thế n�o vẫn chiếm thế thượng phong, �t ra l� thời gian đầu, trong cuộc chơi d�n chủ kh�ng thể tr�nh được. D� sao đ� cũng l� kịch bản tương đối �t g�y x�o trộn, mất m�t. Nếu Đảng vẫn khăng khăng quyết giữ độc t�i to�n trị, đến một l�c n�o đ�, khi người d�n kh�ng thể chịu đựng nổi, nhất định bạo loạn sẽ nổ ra, Đảng v� nh�n d�n đều chịu tổn thất rất lớn. Tr�ch nhiệm trước lịch sử về thảm kịch đ� thuộc về Đảng.

Đối với ri�ng t�i, điều mong chờ lớn nhất l� sự tỉnh thức, can đảm đứng l�n l�m chủ của người d�n, đại bộ phận nh�n d�n, m� đi đầu l� tầng lớp tinh hoa v� giới trẻ. Điều n�y cần c� thời gian. Nhưng thời gian k�o d�i cũng c� nghĩa l� chịu đựng v� khổ đau k�o d�i.

 Th�ng 1 29, 2012