Friday, June 17, 2011 trang ch�nh || lưu trữ || li�n lạc
|
Nguyễn Huệ 1753 � 1792), c�n được biết đến l� Quang Trung Ho�ng đế ,vua Quang Trung hay Bắc B�nh Vương, l� vị ho�ng đế thứ hai của nh� T�y Sơn (ở ng�i từ 1788 tới 1792) sau Th�i Đức Ho�ng đế Nguyễn Nhạc. �ng l� một trong những l�nh đạo ch�nh trị t�i giỏi với nhiều cải c�ch x�y dựng đất nước, qu�n sự xuất sắc trong lịch sử Việt Nam với những trận đ�nh trong nội chiến v� chống ngoại x�m chưa thất bại lần n�o. Do c� nhiều c�ng lao, Nguyễn Huệ cũng được xem l� người anh h�ng �o vải của d�n tộc Việt Nam. Ho�ng đế Quang Trung l� nh�n vật vĩ đại trong lịch sử d�n tộc cuối thế kỷ XVIII, nhưng �ng kh�ng thể biến những ước vọng c� nh�n th�nh hiện thực; bởi lịch sử chỉ sản sinh một "Quang Trung đại đế", m� kh�ng thể tạo n�n "thời đại Quang Trung" đ�ng nghĩa. �u đ� cũng l� định mệnh lịch sử đ� an b�i
C� giả thuyết cho rằng tổ ti�n nh� T�y Sơn vốn họ Hồ ở l�ng Hương C�i, huyện Hưng Nguy�n, tỉnh Nghệ An, d�ng d�i Hồ Qu� Ly.Họ theo ch�n ch�a Nguyễnv�o lập nghiệp miền Nam khi ch�a Nguyễn vượt Lũy Thầy đ�nh ra đất L� - Trịnh tới Nghệ An (năm 1655). �ng cố (cụ nội) của Nguyễn Huệ t�n l� Hồ Phi Long (v�o gi�p việc cho nh� họ Đinh ở th�n Bằng Ch�u, huyện Tuy Viễn, tức An Nhơn) cưới vợ họ Đinh v� sinh được một trai t�n l� Hồ Phi Tiễn. Hồ Phi Tiễn kh�ng theo việc n�ng m� bỏ đi bu�n trầu ở ấp T�y Sơn, cưới vợ v� định cư tại đ�. Vợ của Hồ Phi Tiễn l� Nguyễn Thị Đồng, con g�i duy nhất của một ph� thương đất Ph� Lạc, do đ� họ đổi họ của con c�i m�nh từ họ Hồ sang họ Nguyễn của mẹ.Người con l� Nguyễn Phi Ph�c cũng chuy�n nghề bu�n trầu v� l�m ăn ph�t đạt. Cũng c� t�i liệu cho rằng họ Hồ đ� đổi theo họ ch�a Nguyễn ngay từ khi mới v�o Nam. Nguyễn Phi Ph�c c� 8 người con, trong đ� c� ba người con trai: Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ v� Nguyễn Huệ. Nguyễn Huệ sinh năm 1753. �ng c�n c� t�n l� Quang B�nh, Văn Huệ hay Hồ Thơm. Sau n�y, người d�n địa phương thường gọi �ng l� Đức �ng B�nh hoặc Đức �ng T�m. Về thứ tự của Nguyễn Huệ v� Nguyễn Lữ trong c�c anh em, c�c nguồn t�i liệu ghi kh�ng thống nhất:
�
�
�
� Lớn l�n, �ng v� Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ được đưa đến thụ gi�o cả văn lẫn v� với thầy Trương Văn Hiến. Trương Văn Hiến l� m�n kh�ch của Trương Văn Hạnh, c�n Trương Văn Hạnh l� thầy dạy của Nguyễn Ph�c Lu�n - th�n phụ của Nguyễn �nh. Sau khi Trương Văn Hạnh bị quyền thần Trương Ph�c Loan h�m hại, Trương Văn Hiến chạy v�o B�nh Định. Ch�nh người thầy n�y đ� ph�t hiện được khả năng của Nguyễn Huệ v� khuy�n ba anh em khởi nghĩa để x�y dựng đại nghiệp. Tương truyền c�u sấm "T�y khởi nghĩa, Bắc thu c�ng" l� của Trương Văn Hiến. Tương truyền Nguyễn Huệ, Nguyễn Nhạc v� Nguyễn Lữ đều l� những người rất giỏi v� nghệ v� l� những người khai s�ng ra một số v� ph�i B�nh Định. Nguyễn Huệ khai s�ng Yến phi quyền, Nguyễn Lữ s�ng tạo H�ng k� quyền, v� cả ba anh em T�y Sơn s�ng tạo Độc lư thương. T�y Sơn tam kiệt c� vai tr� rất lớn cho sự h�nh th�nh, ph�t triển v� ph�i T�y Sơn B�nh Định, l� những đầu lĩnh s�ng tạo, cải c�ch c�c b�i quyền, b�i binh kh� để truyền dạy cho ba qu�n trong giai đoạn đầu khởi nghĩa.
ĐẠI PH� QU�N THANH L� Chi�u Thống chạy sang Trung Quốc, cầu viện ho�ng đế nh� Thanh l� C�n Long. Cuối năm 1788, C�n Long sai Tổng đốc Lưỡng Quảng T�n Sĩ Nghị chỉ huy 20 vạn qu�n Thanh hộ tống L� Chi�u Thống về Đại Việt với danh nghĩa �ph� L�, v�o chiếm đ�ng Thăng Long. Qu�n T�y Sơn do Đại tư m� Ng� Văn Sở, theo mưu kế của Ng� Th� Nhậm, Phan Huy �ch v� c�c mưu thần kh�c, chủ động r�t qu�n về đ�ng ở Tam Điệp - Biện Sơn cố thủ chờ lệnh. Nghe tin b�o, ng�y 25 th�ng 11 năm Mậu Th�n (22 th�ng 12 năm 1788), Nguyễn Huệ xuất qu�n tiến ra Bắc H�. Để lấy danh nghĩa ch�nh thống, Nguyễn Huệ l�n ng�i Ho�ng đế, lấy ni�n hiệu Quang Trung. Ng�y 29 th�ng 11 năm Mậu Th�n (26 th�ng 12 năm 1788), đại qu�n của ho�ng đế Quang Trung tới Nghệ An, dừng qu�n tại đ� hơn 10 ng�y để tuyển qu�n v� củng cố lực lượng, n�ng qu�n số l�n tới 10 vạn, tổ chức th�nh 5 đạo qu�n: tiền, hậu, tả, hữu v� trung qu�n, ngo�i ra c�n c� một đội tượng binh gồm 200 voi chiến. Quang Trung c�n tổ chức lễ duyệt binh ngay tại Nghệ An để kh�ch lệ tinh thần v� � ch� quyết chiến, quyết thắng của tướng sĩ đối với qu�n x�m lược M�n Thanh. Ngay sau lễ duyệt binh, Quang Trung tiến qu�n ra Bắc H�. T�n Sĩ Nghị coi thường qu�n T�y Sơn, sau nghe lời c�c tướng của Chi�u Thống th� c� lo đ�i phần, hẹn mồng 6 Tết ra qu�n đ�nh T�y Sơn. Ng�y 20 th�ng Chạp năm Mậu Th�n (15 th�ng 1 năm 1789), đại qu�n của Quang Trung đ� ra đến Tam Điệp. Sau khi xem x�t t�nh h�nh, Quang Trung hẹn ba qu�n ng�y mồng 7 Tết sẽ qu�t sạch qu�n Thanh, v�o ăn Tết ở Thăng Long. Quang Trung chia qu�n l�m 5 đạo. Một c�nh do đ� đốc Long chỉ huy từ l�ng Nh�n Mục tập k�ch đồn Khương Thượng v� ph�a T�y Thăng Long. C�nh đ� đốc Bảo tiến đ�nh c�c đồn ph�a Nam Thăng Long. Trung qu�n do đ�ch th�n Quang Trung chỉ huy, phối hợp với đ� đốc Bảo đ�nh diệt c�c đồn ph�a Nam Thăng Long. C�nh đ� đốc Tuyết v� đ� đốc Lộc theo đường biển ra Bắc, chặn đường lui của địch ở ph�a Bắc s�ng Nhị H�v� huyện Phượng Nh�n. Đ�m 30 th�ng Chạp �m lịch, qu�n T�y Sơn đ�nh diệt đồn Gi�n Khẩu của c�c tướng L� Chi�u Thống. Sau đ� Quang Trung đ�nh diệt c�c đồn Nguyệt Quyết, Nhật Tảo, dụ h�ng được đồn H� Hồi. Đ�m mồng 4 Tết, Quang Trung tiến đến trước đồn lớn nhất của qu�n Thanh l� Ngọc Hồi nhưng dừng lại chưa đ�nh khiến qu�n Thanh lo sợ, phần bị động kh�ng d�m đ�nh trước nhưng cũng kh�ng biết bị đ�nh l�c n�o. Trong khi đ� c�nh qu�n của đ� đốc Long bất ngờ tập k�ch đồn Khương Thượng khiến qu�n Thanh kh�ng kịp trở tay, h�ng vạn l�nh bỏ mạng. Chủ tướng Sầm Nghi Đống tự vẫn. X�c qu�n Thanh chết sau xếp th�nh 13 g� đống lớn, c� đa mọc um t�m n�n gọi l� g� Đống Đa. Đ� đốc Long tiến v�o đ�nh ph� qu�n địch ph�ng thủ ở T�y Long. S�ng mồng 5, Quang Trung mới c�ng đ� đốc Bảo tổng tấn c�ng v�o đồn Ngọc Hồi. Trước sức tấn c�ng m�nh liệt của T�y Sơn, qu�n Thanh bị động thua chết h�ng vạn, phần lớn c�c tướng bị giết. Trong khi Quang Trung chưa đ�nh Ngọc Hồi th� T�n Sĩ Nghị nghe tin đ� đốc Long đ�nh v�o Thăng Long, cuống cuồng sợ h�i đ� bỏ chạy trước. Đến s�ng Nhị H�, sợ qu�n T�y sơn đuổi theo, T�n Sĩ Nghị hạ lệnh cắt cầu khiến qu�n Thanh rơi xuống s�ng chết rất nhiều l�m d�ng s�ng bị nghẽn d�ng chảy. Tr�n đường th�o chạy, T�n Sĩ Nghị bị hai c�nh qu�n T�y Sơn của đ� đốc Tuyết v� đ� đốc Lộc chặn đ�nh, tơi tả chạy về. L� Chi�u Thống hớt hải chạy theo Nghị tho�t sang b�n kia bi�n giới. Qu�n T�y Sơn đuổi theo v� rao l�n rằng sẽ đuổi qua bi�n giới đến khi bắt được T�n Sĩ Nghị v� Chi�u Thống mới th�i. Bởi thế d�n Trung Quốc ở bi�n giới dắt nhau chạy l�m cho suốt v�i chục dặm kh�ng c� người. Như vậy, sớm hơn dự kiến, chỉ trong v�ng 6 ng�y, qu�n T�y Sơn đ� đ�nh tan qu�n Thanh. Trưa mồng 5 Tết, Quang Trung tiến v�o th�nh Thăng Long trong sự ch�o đ�n của d�n ch�ng Bắc H�. Khi v�o trongTh�nh Thăng Long bộ đồ tr�n người Vua Quang Trung vẫn c�n vương đầy thuốc s�ng. NHỮNG CHIẾN C�NG HIỂN H�CH TRẬN RẠCH GẦM - XO�I M�T Th�ng 2 năm Gi�p Th�n (1784), Nguyễn �nh sang Xi�m La hội kiến với vua Xi�m La l� Chất Tri (Chakri, Rama I) tại Vọng C�c (Bangkok). Vua Xi�m sai hai tướng l� Chi�u Tăng, Chi�u Sương đem 2 vạn qu�n thủy c�ng 300 chiếc thuyền sang gi�p. Ngo�i ra c�n c� 3 vạn qu�n bộ tiến sang Ch�n Lạp với danh nghĩa gi�p vua Ch�n Lạp, nhưng thực chất � đồ nhằm tạo gọng k�m ph�a T�y, chờ cơ hội ti�u diệt qu�n T�y Sơn. Qu�n Xi�m nhanh ch�ng lấy được Rạch Gi�, Ba Thắc, Tr� �n, M�n Th�t, Sa Đ�c, ra tay cướp ph� bừa b�i. Tướng T�y Sơn giữ đất Gia Định l� ph� m� Trương Văn Đa, thấy qu�n Xi�m thế lực mạnh, b�n cố thủ tại Gia Định v� sai người về Quy Nhơn b�o. Vua T�y Sơn sai Nguyễn Huệ đem binh v�o chống giữ. Sau khi v�o Gia Định, Nguyễn Huệ đ�nh v�i trận nhưng kh�ng thắng c� � r�t binh nhưng gặp dịp một tướng của Nguyễn �nh l� L� Xu�n Gi�c về h�ng b�y mưu phục binh. Mưu hợp với Nguyễn Huệ n�n �ng nghe theo liền cho bố tr� trận địa v� nhử qu�n Xi�m đến gần Rạch Gầm v� Xo�i M�t (ở ph�a tr�n Mỹ Tho) để đ�nh một trận lớn ti�u diệt qu�n Xi�m. Đ�m 19 rạng 20 th�ng 1 năm 1785 (đ�m 9 rạng 10 th�ng 12 năm Gi�p Th�n), qu�n Xi�m lợi dụng thủy triều xu�i theo d�ng s�ng để tấn c�ng Mỹ Tho nhằm ph� vỡ đội thuyền ph�ng thủ của T�y Sơn. Qu�n T�y Sơn giả thua r�t dần về hướng Mỹ Tho, nhử đối phương lọt v�o trận địa mai phục đoạn Rạch Gầm-Xo�i M�t. Qu�n Xi�m quen m�i thắng n�n tiến v�o trận mai phục của T�y Sơn, khi qu�n Xi�m lọt v�o trận mai phục, bất ngờ qu�n T�y Sơn sử dụng ph�o bắn uy hiếp dữ dội ở c� lao Thới Sơn v� bờ s�ng Tiền, kh�a chặt hai đầu, dồn qu�n Xi�m v�o thế "tiến tho�i lưỡng nan". B�n cạnh đ�, hỏa hổ ở hai b�n bờ n� đạn tới tấp v�o đội h�nh l�m qu�n Xi�m rối loạn, tinh thần hoang mang rồi bỏ chạy. C�ng l�c đ�, một đội thuyền cảm tử chở đầy rơm v� những vật liệu dễ ch�y đ�m thẳng v�o thuyền qu�n Xi�m l�m cho số bị ch�m, số bị ch�y. Trong khi đ�, c�nh qu�n bộ Xi�m La ngay từ đầu đ� bị qu�n T�y Sơn chặn đ�nh kh�ng cho cứu viện. Một trận quyết chiến diễn ra trong kh�ng đầy một ng�y đ� ti�u diệt gần như ho�n to�n 2 vạn qu�n Xi�m, số c�n sống s�t chỉ được v�i ngh�n người chạy theo đường thượng đạo trốn về nước. C�nh qu�n bộ nghe tin thất trận cũng tan r� v� th�o chạy. Nhị vương Xi�m La Chi�u Tăng, Chi�u Sương chạy theo đường bộ về Xi�m; c�n Nguyễn �nh phải chạy ra đảo Thổ Chu rồi về Cổ Cốt được Cai cơ Trung đ�n sang Xi�m. Sau trận đ�nh n�y, qu�n Xi�m khiếp đảm trước sức mạnh của T�y Sơn, �sợ T�y Sơn như sợ cọp�. Đ�nh dẹp xong, Nguyễn Huệ đem qu�n về Quy Nhơn để đ� đốc l� Đặng Văn Trấn ở lại trấn đất Gia Định.
|
C�c
s�ch Đại Nam thực lục ch�nh bi�n, Đại Nam ch�nh bi�n liệt truyện, T�y
Sơn thuỷ mạt khảo đều thống nhất ng�i thứ trong ba anh em T�y Sơn đ�
khẳng định rằng: "Con trưởng l� Nhạc, kế l� Lữ, kế nữa l� Huệ".
