Khủng bố 

Có những điều khủng bố làm chúng ta khó quên. Tôi c̣n nhớ măi lần đầu tiên tôi chứng kiến hậu quả của một cuộc tấn công khủng bố là ở Sàig̣n hồi đầu thập niên 1970, và đó là vụ Việt Cộng tấn công nổ bom vũ trường Tự Do. Khi tôi đến nơi th́ vụ nổ đă xảy ra.

Quang cảnh đẫm máu mà lần đầu tiên tôi được chứng kiến đó quả thật kinh hoàng. Nhưng điều đă ám ảnh tôi suốt từ thời đó cho đến ngày nay không phải là quang cảnh chung. Điều đập vào mắt tôi, nằm giữa con đường, là một chiếc giày cao gót thật đẹp, đỏ chói lọi. Nhưng vẫn c̣n nằm trong chiếc giày là cái chân của một người đàn bà. Phản ứng của con người trước một cú shock nhiều khi thật kỳ lạ. Tôi c̣n nhớ tự nhủ hẳn nàng đẹp lắm, kiêu sang như đôi giày cao gót stiletto đỏ chót lấp lánh như đôi giày của cô bé lọ lem vậy.

Cho đến bây giờ, trong những cơn ác mộng tôi vẫn c̣n thấy chiếc giày đó.

Sau này tôi đă trải qua nhiều cuộc khủng bố khác. Tôi không có mặt ở New York vào ngày 9 Tháng Mười Một năm 2001. Nhưng tôi chưa quên cảm tưởng khó tin khi vừa ăn trưa trở về pḥng làm việc ở đài BBC và đứng nh́n vào màn h́nh, thấy cái phi cơ đâm vào World Trade Center mà vẫn cứ tự nhủ hẳn là ai đó làm phim kinh dị!

Chẳng mấy lâu sau khủng bố đă đến với Luân Đôn. Đứng nh́n cái xe bus hai tầng mà b́nh thường cũng có lúc tôi dùng, nằm trơ trọi, tung mất mái, để lộ tầng thứ hai với những dấu vết c̣n lại của những hành khách đă bị thương hay không c̣n nữa. Một cái back-pack nằm ở một góc, cái ví góc kia, cây dù cố hữu của người dân Anh...

Nhưng cái điều làm tôi nhớ nhất về ngày 7 Tháng Bảy năm 2005 là âm thanh. Đầu tiên là tiếng c̣i hụ xe cứu thương và xe cảnh sát. Luân Đôn là một thành phố không bao giờ thiếu tiếng c̣i hụ xe cấp cứu nhưng tôi đă giật ḿnh khi tiếng c̣i đó trở thành liên tục và rất nhiều. Buổi sáng trong bữa họp tin tức của toàn Thế Giới Vụ, anh chủ bút hôm đó có nói đến nổ ống gas ở một trạm xe điện ngầm. Nhưng không thể nào cần nhiều xe cứu thương, cứu hỏa đến thế. Bush House nằm chính giữa Luân Đôn. Ló đầu qua cửa sổ chỉ trong ṿng 10 phút tôi đếm được gần mười cái xe cấp cứu.

Và rồi tiếng loa của từ pḥng tin loan báo “Luân Đôn bị tấn công!”

V́ Tavistok Square gần Bush House nhất và lúc đó chỉ có mỗi một phương tiện di chuyển duy nhất là đi bộ, tôi t́m đến để tường thuật. Cái điều làm tôi nhớ nhất là sự yên lặng hiếm có của thành phố Luân Đôn và thái độ thân thiện của mọi người với nhau. Thấy tôi đeo bảng BBC, một ông tới hỏi thăm tin tức. Đi đường mọi người nói chuyện, chia nhau chai nước, hỏi thăm nhau về đường về nhà.

Và đó có lẽ là điều mà ai cũng nhận xét thấy sau một cuộc tấn công khủng bố hay một thiên tai đại họa. Bản chất tập thể của con người trong những lúc đó thường thể hiện cái đẹp nhiều hơn cái xấu.

Thế giới của chúng ta có vẻ ngày càng thêm bạo động. Sau 11 Tháng Chín, sau 7 Tháng Bảy, đă có những lúc ai trong chúng ta cũng thầm hy vọng là chuyện đó sẽ không xảy ra nữa. Nhưng rồi nó lại xảy ra. Boston 2013 đă làm cho chúng ta nhớ là khủng bố không chừa nơi nào và hoàn cảnh nào cả. Có ai nghĩ được một cuộc chạy đua việt dă đă trở thành một “soft target” không? Nhưng những người tổ chức khủng bố hiểu chính v́ cái sự bất ngờ đó nên ảnh hưởng của nó c̣n kinh hoàng hơn.

Mặc dầu biết một cách lư thuyết là có những đe dọa khủng bố, ban tổ chức Boston Marathon cũng như lực lượng cảnh sát Boston làm sao có thể tưởng tượng được là cuộc chạy đua đă kéo dài 117 năm lại là một mục tiêu. Và có lẽ v́ vậy họ đă có những sơ suất. Nhưng đó chính là điều mà những kẻ khủng bố, dầu là một cá nhân cuồng điên hay một tổ chức hận thù, đă có thể lợi dụng. Đối với họ, khi mạng người không c̣n quan trọng v́ chủ nghĩa, v́ lư tưởng, hay v́ niềm tin cuồng tín, th́ bất cứ nơi nào cũng có thể là mục tiêu.

Ở Việt Nam trước năm 1975, đó là một rạp chiếu bóng, một vũ trường, hay một sân vận động. Khủng bố c̣n độc địa hơn khi mục tiêu là những nhóm người lănh đạo cộng đồng. Chính sách thủ tiêu của những người Cộng sản Việt Nam cũng là một khí cụ khủng bố. Đă có biết bao viên chức, ông bà giáo làng là nạn nhân của cuộc chiến để dành thống nhất đất nước bằng mọi giá dưới sự cai trị của họ. Khi những người cộng sản thủ tiêu nhà văn Khái Hưng trong giai đoạn họ mới lên hay Giáo Sư Nguyễn Văn Bông sau này th́ mục đích của họ cũng là “khủng bố.” Bởi nó có nghĩa là đe dọa, là làm cho chúng ta sợ sệt. Sợ không dám chống lại họ. Sợ không dám về theo phe chống lại họ.

Ngày nay những nhóm như al-Qaeda tin là khủng bố sẽ giúp họ tấn công được vào kẻ thù quá xa xôi và quá hùng mạnh.

Chính v́ khủng bố muốn làm cho chúng ta sợ, phản ứng của chúng ta phải là đừng sợ. Một kư mục gia trên tờ New York Times kể lại là có lần ông chứng kiến một vụ tấn công khủng bố ở Israel, một vụ nổ bom ở một trạm xe bus. Trong khi ông đang c̣n ngỡ ngàng, sau khi đưa nạn nhân đi bệnh viện, đi chôn cất, kéo cái xe bus bị hư hại đi, các nhân viên vệ sinh của thành phố kéo tới bắt đầu dọn dẹp. Một người Israel bảo với ông, “Ngày mai ông đi qua đây ông sẽ không biết đă có một cuộc nổ bom ở đây.” Bởi đó là cách duy nhất để cho “khủng bố” đừng chế ngự cuộc sống của chúng ta.

Chúng ta không thể nào ngăn ngừa hết các cuộc tấn công khủng bố được. Với thời đại Internet ngày nay, chúng ta c̣n phải đối phó với hiện tượng khủng bố cá nhân. Chỉ cần kiên nhẫn và bất chấp tinh thần đồng loại, một Anders Breivik có thể làm được một xe bom và dùng súng bắn chết nhiều chục thiếu niên, ở một quốc gia hiền lành là Na Uy. Ở Hoa Kỳ, một tay Hồi giáo quá khích, không liên hệ với ai cả, Thiếu Tá Nidal Maljik Hasan, đă chĩa súng bắn vào các bạn đồng đội của ḿnh. Trên Internet, al-Qaeda chỉ dẫn làm bom bằng nồi áp suất, chế tạo chất nổ từ phân bón, rồi làm bom bằng b́nh gas. Đa số những kẻ khủng bố cá nhân này vụng về và thất bại. Nhưng cũng có những kẻ như Breivik, kiên nhẫn giă phân bón bằng tay để làm bom và thành công.

Dân Ăng-lê có một khẩu hiệu “Keep calm and carry on.” Và đó là khẩu hiệu tốt nhất đối với khủng bố. Ngay ngày hôm sau cuộc tấn công 7 Tháng Bảy, tôi đi làm leo lên xe bus. Xe chật ních như b́nh thường. Ông tài xế đùa bảo, “Thế mà tôi nghĩ là hôm nay xe tôi sẽ vắng.” Một ông mặc đồ tây lớn, trông có vẻ dân làm trong ngành ngân hàng trả lời, “Ông bạn giỡn à. Nếu chúng ḿnh ở nhà cả th́ họ đă thắng!” Ông hàng xóm của tôi, một người gốc Nam Á, phụ họa, “Đúng vậy! Tại sao lại để họ thắng!” Toàn xe bus gật gù tự hào, coi sự việc ḿnh tiếp tục đi làm, tiếp tục sử dụng các phương tiện chuyên chở công cộng là một hành động để chứng tỏ là kẻ khủng bố đă không thể nào chiến thắng.

Internet, ḷ đào tạo thế hệ khủng bố mới Thanh Phương  (RFI 20.4.2012)

Hai nghi phạm vụ khủng bố ở Boston, hai thanh niên Tchechnia lớn lên ở Hoa Kỳ, có thể là tiêu biểu cho một thế hệ mới những người tham gia thánh chiến qua Internet và tiến hành tấn công ngay tại nơi ḿnh sinh sống. Đó là nhận định của các chuyên gia được hăng tin AFP trích dẫn hôm nay.

Hiện giờ chưa ai biết rơ động cơ đă thúc đẩy Tamerlan Tsarnaev, 26 tuổi, bị bắn chết tối thứ năm và người em Dzhokhar, 19 tuổi, bị thương và bị bắt hôm qua, hành động như vậy. Ngay chính tổng thống Obama hôm qua thừa nhận rằng, « c̣n có rất nhiều câu hỏi chưa cho lời giải đáp ».

Tổng thống Mỹ đặt một loạt câu hỏi : « Tại sao những thanh niên đă lớn lên và học tập ở đây cùng với chúng ta, tại đất nước chúng ta, lại sử dụng bạo lực như thế ? Họ đă hoạch định và tiến hành những vụ khủng bố này như thế nào ? Họ có được ai trợ giúp không ? » 

Cục Điều tra liên bang Mỹ FBI cho hăng tin AFP biết là họ đă từng thẩm vấn Tamerlan Tsarnaev, theo yêu cầu của một chính phủ ngoại quốc, nhưng lúc ấy họ không thấy có điều ǵ khả nghi. 

Đối với ông Frank Cilluffo, giám đốc viện an ninh nội địa thuộc Đại học George Washington, những hành động và phương pháp của hai anh em Tsarnaev cho thấy rơ ràng có một sự cực đoan hóa mang âm hưởng quốc tế. 

Là người Tchechnia theo Hồi giáo, hai anh em Tsarnaev đă cùng với gia đ́nh đến Cambridge như là những người tỵ nạn vào khoảng năm 2003. Chính t́nh trạng bị mất gốc rễ như vậy khiến những người trẻ dễ bị những lời lẽ cực đoan lôi kéo. Điều quan trọng không phải là họ có đă được huấn luyện ở các trại ở Tchechnia hay không, mà chính là tiến tŕnh cực đoan hóa của những thanh niên này trên các mạng xă hội. 

Bản thân người anh Tamerlan đă mở một trang Youtube vào tháng 08/2012, trên đó liệt kê nhiều clip video Hồi giáo cực đoan, đặc biệt là trong hạng mục « khủng bố ». Người em Dzhokhar cũng có một tài khoản trên mạng xă hội Twitter và cũng thường lên mạng xă hội Vkontakte, một loại Youtube của Nga. 

Theo lời bà Fiona Hill, chuyên gia về vùng Kavkaz của Viện Brookings, Al Qaida đă sử dụng cuộc xung đột tại Tchechnia như là một công cụ để tuyển mộ các thành phần khủng bố mới. C̣n theo bà Mary Habeck, chuyên gia về Hồi giáo cực đoan ở Đại học John Hopkins, các yếu tố đầu tiên dường như cho thấy là người anh Tarnaev quan tâm đến một hệ phái Hồi giáo rất cực đoan, có liên hệ chặt chẽ với Al Qaida và các tổ chức ngoại vi của mạng lưới khủng bố này. 

Vụ khủng bố ở Boston có thể được xem là một hành động mang tính chất nội địa, nhưng cũng có thể là một hành động mang tính quốc tế, tùy theo là anh em Tarnaev có liên hệ hay không với các lănh đạo thánh chiến Hồi giáo. 

Như vụ tấn công ở căn cứ quân sự Fort Hood vào năm 2009, Nidal Malek Hasan, một bác sĩ tâm thần của quân đội Mỹ, đă bắn chết 13 người. Người ta được biết là trước đó, viên bác sĩ này đă trao đổi thư từ với một giáo sĩ Hồi giáo cực đoan. 

Chuyên gia Frank Cilluffo, giám đốc Viện An ninh Nội địa thuộc Đại học George Washington, nhắc lại rằng có rất nhiều người muốn ra nước ngoài chiến đấu, nhưng Al Qaida khuyến khích họ tiến hành khủng bố ngay ở nước sở tại. Đây cũng chính là điều mà Inspire, tạp chí trên mạng của chi nhánh Al Qaida ở Yemen, vẫn rao giảng. Những quả bom làm từ nồi áp suất được sử dụng trong vụ khủng bố Boston cũng chính là làm theo chỉ dẫn của tạp chí Inspire. 

Các chuyên gia đă thống kê được là kể từ các vụ tấn công khủng bố 11/09/2001 đến nay, ở Hoa Kỳ đă xảy ra 104 vụ tấn công khủng bố hoặc mưu toan khủng bố, trong đó 3/4 những người có liên quan là công dân Mỹ, gồm phân nửa là sinh ra trên lănh thổ Hoa Kỳ và 29% mới được nhập quốc tịch Mỹ, giống như anh em Tsarnaev. 

Nhiều người trong số họ đă khởi đầu thánh chiến từ Internet và trải qua một quá tŕnh cực đoan hóa trên mạng. Đối với những người này, thánh chiến không hẳn là biểu hiện của niềm tin tôn giáo, mà đúng hơn là nhằm bày tỏ những bức xúc của cá nhân.

Lê Phan: Saturday, April 20, 2013 3:06:01 PM

Khủng bố

http://www.voatiengviet.com/content/khung-bo/1646548.html

Chiều Thứ Hai 15 tháng Tư, hai quả bom tự chế nổ ngay ở mức đến của cuộc thi marathon tại thành phố Boston thuộc tiểu bang Massachusetts, Mỹ. Đây là cuộc thi marathon có truyền thống lâu đời (bắt đầu từ năm 1897) và là một trong những cuộc thi marathon nổi tiếng nhất thế giới. Năm nay có đến trên 23.000 người tham dự và cả hàng trăm ngàn người dự khán đứng chật trên các ngả đường. Hai tiếng đồng hồ sau khi những người chạy đua đầu tiên cán đích, lúc cả hàng ngàn người khác đang hổn hển cố hết sức hoàn tất cuộc thi, bỗng nghe “ầm ầm”, hai quả bom nổ liên tiếp. Tiếng nổ chát chúa. Mọi người hốt hoảng chạy tán loạn. Ba người chết và trên 170 người khác bị thương.

Tin tức về cuộc nổ bom hầu như ngay tức khắc lan đi khắp thế giới.

Lúc ấy ở Úc là sáng sớm ngày Thứ Ba. Tôi thức dậy lúc năm giờ rưỡi, và, như thói quen, mở computer, liếc qua các tờ báo mạng ở Úc và ở Mỹ, ở đâu tôi cũng thấy tin tức về vụ nổ bom nằm trên cùng. Tôi liếc qua, vừa nghĩ đến cuộc khủng bố vừa nghĩ đến thành phố Boston, nơi tôi ghé thăm cách đây không lâu. Rồi tôi đi bơi ở một hồ tắm trong thành phố. Trên đường từ băi đậu xe vào hồ bơi, gặp một người bạn già người Úc, ông ấy vồ ngay tôi hỏi về vụ nổ bom ở Boston mà ông ấy mới nghe loáng thoáng từ radio trên xe. Vừa nhảy xuống hồ bơi, một người bạn khác, cũng người Úc và cũng khá già, nhào đến nói chuyện về vụ nổ bom ấy. Mấy phút sau, một người bạn Việt Nam đến, lại nói về vụ nổ bom. Một tiếng đồng hồ ở hồ bơi, có bốn năm người đến nói chuyện về biến cố ấy. Ra khỏi hồ bơi, đi ngang qua pḥng soát vé, tôi thấy cả hàng chục người đứng trước màn ảnh ti vi trên tường theo dơi tin tức ở Boston. Đến trường, các đồng nghiệp của tôi lại cũng xôn xao bàn tán về cùng một đề tài. Sau đó, một người bạn của tôi, nói chuyện qua điện thoại, cũng đề cập đến chuyện ấy. Rồi xuưt xoa: “May mà ḿnh không ở Boston lúc này!” Rồi dặn ḍ: “Sắp tới, anh đi Mỹ, nhớ cẩn thận!” Tôi cười hỏi lại: “Cẩn thận là sao?” Bạn tôi cười, không biết trả lời ra sao cả.

Tôi kể dông dài những chuyện trong ngày ở Úc để cho thấy tác động của vụ nổ bom ở Boston, cách thành phố nơi tôi đang ở đến 17.000 cây số. Mà, nghĩ xem, vụ nổ bom ấy, thật ra, không quá lớn. Với ba người chết, tác hại của vụ nổ bom ấy chỉ bằng một tai nạn nho nhỏ vẫn thường xảy ra đây đó, hằng ngày. Vậy mà, khác hẳn các tai nạn khác vốn phần lớn chỉ được đề cập trên báo chí địa phương rồi nhanh chóng bị ch́m hút vào quên lăng, vụ nổ bom ở Boston lại gây chấn động khắp thế giới. Và khiến mọi người lo sợ.

Đó là sự khác nhau giữa khủng bố và các loại bạo động khác.

Bạo động th́ ở đâu và thời nào cũng có. Việc giết người hầu như xảy ra hằng ngày. Dư luận thường chỉ chú ư đến những vụ giết người tập thể: Một người nào đó, v́ lư do nào đó, cầm dao hay cầm súng nhào đến các trường học hoặc các trung tâm thương mại / trung tâm du lịch, giết hết người này đến người khác. Ở Úc, vụ giết người tập thể gây sôi nổi trong dư luận nhất là vụ Martin Bryant, một thanh niên 28 tuổi, cầm súng bắn xối xả vào các du khách ở Port Arthur, Tasmania, giết chết 35 người và làm bị thương 23 người vào ngày 28 tháng Tư năm 1996. Ở Mỹ, gần đây nhất, vụ Adam Lanza, một thanh niên 20 tuổi, mang súng vào một trường tiểu học ở Newtown, Connecticut, giết chết 27 người, bao gồm 21 trẻ em và sáu thầy cô giáo, vào ngày 14/12/2012 rồi sau đó tự tử. Tất cả các vụ giết người ấy đều là bạo động. Là tàn sát. Nhưng không phải khủng bố.

Một thời gian ngắn ngay sau vụ nổ bom ở Boston, Tổng thống Mỹ Barack Obama xuất hiện trước ống kính bày tỏ sự quan tâm của ông đối với thảm kịch nhiều người đang chịu và thể hiện quyết tâm trong việc truy t́m thủ phạm. Nhưng ông không dùng chữ khủng bố (terrorism). Ngày hôm sau, xuất hiện trước báo chí, nói về cùng một đề tài, ông tuyến bố đó là một hành động “khủng bố”. Và định nghĩa: “Bất cứ khi nào bom được dùng để nhắm vào dân thường, nó đều là một hành động khủng bố.” (Any time bombs are used to target civilians, it is an act of terrorism.)

Đó là một cách nói đơn giản của người lănh đạo nhằm nhấn mạnh vào tầm quan trọng của biến cố và nhằm thể hiện sự quan tâm đối với sự an toàn của dân chúng. Đó cũng đồng thời là một mệnh lệnh để các lực lượng an ninh, từ cảnh sát đến t́nh báo, cũng như cả guồng máy chính phủ nói chung, phải dốc sức đối phó và giải quyết.

Nhưng đó không phải là một định nghĩa hoàn hảo. Rất dễ thấy: Không phải vụ sử dụng vũ khí (bất kể là súng hay bom) nhắm vào dân thường nào cũng đều là khủng bố. Hai vụ tàn sát ở Port Arthur và Newtown kể ở trên đều không phải là khủng bố.

Vậy khủng bố là ǵ?

Trước hết, cần lưu ư là khủng bố không phải là hiện tượng mới. Có lẽ từ khi xuất hiện loài người, đặc biệt từ khi xuất hiện các tranh chấp giữa người và người, khủng bố đă xuất hiện. Đó là h́nh thức đấu tranh của những người yếu thế, trong các tổ chức nhỏ và hoạt động một cách bí mật. Có điều, càng ngày khủng bố càng phát triển. Từ biến cố 11/9/2001, nó trở thành một hiện tượng mang tầm quốc tế, thu hút sự chú ư của mọi người trên khắp thế giới. Càng phát triển, định nghĩa về khủng bố lại càng phức tạp. Ở Mỹ, các định nghĩa do Bộ Quốc pḥng, Bộ Ngoại giao và cơ quan FBI đưa ra đều nhấn mạnh vào mấy đặc điểm chính: Đó là việc sử dụng bạo lực (a) một cách bất hợp pháp (b) nhắm vào thường dân, (c) nhằm gây sợ hăi, và (d) gây ảnh hưởng lên chính phủ để đạt được một số mục tiêu chính trị nào đó. Các định nghĩa khác của Liên Hiệp Quốc năm 1992 cũng mang nội dung tương tự.

Hai đặc điểm đầu chỉ có tính chất mô tả, không có ǵ đáng kể. Hai đặc điểm sau mới quan trọng.

Thứ nhất, khủng bố nào cũng có mục tiêu chính trị. Các cuộc khủng bố của các phong trào quốc gia giành độc lập dưới chế độ thực dân, của các phong trào Cộng sản và của các lực lượng Hồi giáo cực đoan sau này đều nhắm đến mục tiêu chính trị. Tuy nhiên, không có cuộc khủng bố nào có thể thay đổi t́nh h́nh chính trị ngay tức khắc. Khủng bố không phải đảo chính. Đảo chính là nỗ lực cướp chính quyền. Khủng bố hiếm khi có tác động trực tiếp lên chính quyền. Khủng bố tác động lên chính quyền và chính trị qua một đường ṿng: nó nhắm đến quần chúng, gây tác động lên quần chúng, từ đó, quần chúng lại tác động lên chính quyền và chính quyền sẽ thay đổi chính sách; khi chính sách thay đổi, chính trị cũng thay đổi theo.

Ở đây, chúng ta sẽ đối diện với đặc điểm thứ hai của khủng bố: Gây sợ hăi. Hiệu quả của khủng bố không nằm ở mức độ tác hại cụ thể và trực tiếp nó gây ra mà chủ yếu ở mức độ hoang mang sợ hăi của quần chúng. Với đặc điểm này, khủng bố, một mặt, bao giờ cũng được tiến hành một cách bí mật, nhưng mặt khác, hậu quả của nó phải được phơi bày một cách công khai trước mắt càng nhiều người càng tốt. V́ bất cứ động cơ ǵ, dù là v́ chính trị, mang một người vào một góc rừng bắn chết rồi vùi xác đâu đó, không ai hay biết ǵ cả, không phải là khủng bố. Nó chỉ đơn giản là một hành động giết người. Vậy thôi. Trong bài “The nature of modern terrorism”, Jonathan R. White nêu lên ba khía cạnh của khủng bố hiện đại, trong đó, khía cạnh đầu tiên và cũng là khía cạnh quan trọng nhất là: “Để hiệu quả, khủng bố phải phải được thấy và được nghe. Như một thủ lănh khủng bố đă tóm tắt, giết một người trước một ống kính tốt hơn là giết một trăm người ở một chỗ bí mật. Những tên khủng bố cần có khán giả.”

Tính chất “hoàn hảo” của cuộc khủng bố ngày 11 tháng 9 năm 2001 ở Mỹ không phải chỉ ở chỗ nó giết chết gần 3.000 người mà c̣n, quan trọng hơn, nó diễn ra ngay ở Trung tâm Thương mại Thế giới (World Trade Centre) tại New York, một biểu tượng không phải của Mỹ mà c̣n của chủ nghĩa tư bản nói chung. Nếu các mục tiêu tấn công nằm ở một nơi nào khác, ví dụ một làng quê hay một thị trấn nhỏ nào đó, ư nghĩa của nó sẽ khác hẳn: Nó không có hoặc có rất ít “khán giả”.

Vụ nổ bom ở Boston ngày 15/4 vừa rồi cũng mang tính chất tinh vi của một cuộc khủng bố. Các quả bom được gài ngay ở đích đến, trung tâm chú ư của mọi người tham dự tại chỗ cũng như của hàng chục ống kính truyền h́nh và hàng trăm, thậm chí, hàng ngàn ống kính máy chụp h́nh cũng như máy quay phim cá nhân. Nhờ thế, nó sẽ có “khán giả” ở khắp nơi trên thế giới. Cho đến lúc tôi viết bài này, chiều Thứ Bảy 20/4 tại Úc, Dzhokhar Tsarnaev, một trong hai nghi phạm của vụ đặt bom đă bị bắt (tên kia, Tamerlan Tsarnaev, đă bị bắn chết trước đó). Chỉ có hai chi tiết quan trọng được công bố: Một, cả hai anh em là người Nga (gốc Chechnya), qua Mỹ từ năm 2002; và hai, cả hai đều là tín đồ Hồi giáo nhiệt thành. Chưa có tiết lộ nào về, một, hai anh em Tsarnaev làm việc một ḿnh hay có một tổ chức nào đứng sau họ; và hai, động cơ thực sự của họ đằng sau vụ đặt bom ấy là ǵ. Nhưng về tính hiệu quả, quả thực họ đă thành công trong việc khiến mọi người, không những chỉ ở Boston mà c̣n ở nhiều nơi khác rất xa Boston, sợ hăi.

Sự sợ hăi ấy dễ làm cho người ta có cái nh́n lệch lạc về nạn khủng bố.

Theo công tŕnh nghiên cứu của trường University of Maryland, từ năm 1970 đến 2011, trên thế giới có khoảng 104.000 vụ tấn công khủng bố. Theo Viện Kinh tế học và Ḥa b́nh (Institute of Economics and Peace), trong suốt 10 năm qua, đặc biệt những năm gần đây, nạn khủng bố tăng vọt trên 158 quốc gia. Mười phần trăm các quốc gia trên thế giới hứng chịu đến 75% trên tổng số các vụ khủng bố. Năm 2011, có đến 4.564 vụ khủng bố, giết hại 7.473 người và làm bị thương 13.961 người. Cũng trong năm 2011, đứng đầu danh sách khủng bố là Iraq, sau đó là Pakistan, Afghanistan, Ấn Độ, Yemen, Somalia, Niegeria, Thái Lan, Nga và Philippines.

Số nạn nhân chết v́ khủng bố ở Iraq chiếm một phần ba tổng số nạn nhân trên thế giới trong suốt thập niên vừa qua. Năm 2011, số các cuộc khủng bố thành công lên đến 90%, hầu hết đều bằng các loại vũ khí thô sơ. Khác với ấn tượng chung của mọi người, từ năm 2002 đến 2011, Bắc Mỹ là nơi tương đối ít xảy ra khủng bố: Tỉ lệ khủng bố ở Bắc Mỹ thấp hơn ở Tây Âu đến 19 lần. Theo bảng xếp hạng của Global Terrorism Index, Mỹ chỉ đứng hạng 41, sau Indonesia (hạng 29), Anh (hạng 28), Ai Cập (hạng 27), Hy Lạp (hạng 26), Trung Quốc (hạng 23), Na Uy (hạng 21).

Điều thú vị là trong số 31 quốc gia không hề xảy ra một cuộc khủng bố nào từ năm 2002 đến 2011, có Cuba, Lào, Bắc Triều Tiên, Nam Triều Tiên, Đài Loan, Singapore và… Việt Nam.

Nhắc đến Việt Nam, tôi sực nhớ đến hai chuyện:

Thứ nhất, trước năm 1975, Cộng sản Việt Nam vốn rất nổi tiếng về các “thành tích” khủng bố.Theo Anthony James Joes, trong các phong trào gọi là “trừ gian” ở Việt Nam, đối tượng chính của các cuộc giết người phần lớn là các công chức cấp thấp hoặc là các giáo viên, những người, một, có tinh thần quốc gia và hai, tương đối có ảnh hưởng trong làng xă (1). Mục đích của các cuộc khủng bố ấy không phải là trừng phạt bản thân những người ấy mà chủ yếu là để lôi kéo dư luận, để tạo nên không khí bất an trong xă hội, để đe dọa dân chúng và để mọi người không thể tin tưởng là chính quyền miền Nam có thể bảo vệ được họ. Theo Walter Laqueur, một chuyên gia về chiến tranh Việt Nam, các cuộc khủng bố của Cộng sản Việt Nam c̣n tàn khốc hơn cả các cuộc khủng bố ở Trung Quốc trước năm 1949 (2). Anthony James Joes tổng kết: cho đến cuối năm 1958, cộng sản giết chết 20% xă trưởng ở miền Nam. Riêng trong năm 1960, giết 1.400 viên chức địa phương và dân thường. Khoảng 1965, tổng cộng dân thường bị giết chết trong các cuộc khủng bố ấy là 25.000 người (3).

Thứ hai, ở Việt Nam cũng như ở Cuba và Bắc Triều Tiên, tuy không có các vụ khủng bố nhắm đến nhà nước, nhưng lại có vô số các cuộc khủng bố của nhà nước nhắm vào dân chúng.Th́ việc trấn áp dă man những người biểu t́nh chống Trung Quốc, những blogger đ̣i tự do và dân chủ cũng như những người chống lại việc cưỡng đất đai rải rác trên cả nước trong những năm qua là khủng bố chứ c̣n ǵ nữa? Chúng không phải là những hành động trấn áp hay trả thù nhắm vào một số cá nhân mà c̣n là những nỗ lực gây sợ hăi trong dân chúng nói chung. Với các nạn nhân, đó là khủng bố cụ thể; với dân chúng, đó là khủng bố tinh thần.

Bởi vậy, mới có khái niệm “khủng bố (của/do) nhà nước” (state terrorism) hay khái niệm “nhà nước kinh hoàng” (state of terror) tồn tại cũng như duy tŕ sự tồn tại bằng các biện pháp khủng bố nhắm vào dân chúng.

Nhưng đó là chuyện dài. Từ từ tính sau.

Nguyễn Hưng Quốc - 22.04.2013

***

Chú thích:

Anthony James Joes (1989), The War For South Viet Nam 1954-1975, New York: Fraeger, tr. 46.

Walter Laqueur (1977), Guerrilla, a Historical and Critical Study, London: Weidenfeld and Nicolson, tr. 262 & 271.

Anthony James Joes (1989), sđd., tr. 46.